VİDEO İÇİN TIKLAYINIZ
OBEZİTE HER GEÇEN GÜN ARTIYOR
Obezite tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızla artan, bir pandemi halini alan önemli bir halk sağlığı problemidir. Toplumun 1/3’ü obez, 1/3’ü ise fazla kilolu durumda olup bu durum önemli birçok sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Obezitenin tedavi edilebilir ve daha da önemlisi önlenebilir bir tablo olması daha fazla özeni gerektirmektedir. Obezite birçok hekimi ilgilendiren önemli bir sorundur. Çocuklar ve adölesanlardaki obezite sıklığının artışı prevansiyonun önemini bir kat daha artırmaktadır.
Sağlığı olumsuz etkileyen kompleks ve multifaktöriyel bir hastalık olarak kabul edilen obezite, günümüzde önlenebilir ölümlerin sigaradan sonra gelen ikinci en önemli nedenidir. Obezite, başta tip 2 diyabet ve prediyabet olmak üzere kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon (HT), hiperlipidemi (HL) gibi birçok sağlık sorununa neden olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 1998 yılında obezitenin 21. yüzyılın en önemli sağlık sorunu olacağını bildirmiştir. Araştırmacıların yaptığı tahminlere göre dünya çapında yetişkin (18 yaş ve üzeri) nüfusta 1975 yılından 2014 yılına erkeklerde üç kat, kadınlarda ise iki kat artmıştır. DSÖ’ye göre, dünya genelinde 2016 yılında 1,9 milyar fazla kilolu ve 650 milyon obez yetişkin olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde de obezite sıklığı hem yetişkin hem de çocuk ve adolesanlarda giderek artmaktadır.
Obezite, yüksek kalori alımına bağlı olarak vücutta aşırı yağ birikimi ile gelişir. Vücut yağ yüzdesini belirlemek kolay olmadığı için obezite, aşırı yağdan ziyade aşırı kilo olarak tanımlanmaktadır. Obezite tanım ve derecelendirmesinin beden kitle indeksi (BKİ)’ne dayanarak “BKİ= Ağırlık (kg)/Boy (m2 )” formülü ile değerlendirilir. Yetişkin, çocuk ve adolesanlarda BKİ’ye göre zayıf, normal ve fazla kiloluluk ile genel olarak obezite ve derecelendirmesi şeklinde gösterilmiştir.
Obezite sıklığındaki artışın başlıca nedenleri; özellikle ulaşım, eğlence, üretim ve tarım sektörlerinde gelişen teknoloji ile birlikte, yaşam biçiminin kolaylaşmasına bağlı olarak fiziksel aktivitenin azalması ve beslenme alışkanlıklarının hızla değişmesi sonucunda kalori alımının artmasıdır. Ayaküstü (fast-food) hızlı yenen sağlıksız besinler rafine karbonhidratlardan zengin, bitkisel liflerden fakir, aşırı yağlı, enerji-yoğun beslenme tarzı obeziteye yol açan en önemli faktörlerden birisidir. Yaşamın ilk yıllarındaki beslenmenin, özellikle anne sütü ile beslenememenin de ileride obezite gelişmesine zemin hazırladığı ileri sürülmüştür. Ayrıca boş zamanları kolaylıkla dolduran ileri teknolojik araçların (akıllı cep telefonları, televizyon, bilgisayar, tablet, ev sineması vb) kullamının yaygınlaşması obezitenin artmasına önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Ülkemizde obeziteyi belirleyici en önemli nedenlerin yaşlanma, diyabet ve HT olduğu, buna ilaveten yaşanılan çevre (yerleşim yeri ve bölgesi), sosyal durum, düşük eğitim düzeyi, fiziksel inaktivite, öğün sayısı, ekmek tüketimi, tütün ve alkol kullanımı gibi yaşam tarzını belirleyen etmenlerin de obezite gelişmesine katkıda bulunduğu ortaya konmuştur. OECD 2017 raporunda 23 ülkenin 2014 yılı ortalamaları baz alınarak OECD ülkelerinde erişkinlerin %66,5’inin Türkiye’de ise %62,5’inin orta derecede fiziksel aktivite yaptığı açıklanmıştır. Özellikle kadınlarımızdaki obezite prevalansının dünya ortalamalarından yüksek olması şaşırtıcı değildir. Yapılan çalışmalar, Türk kadınlarında fiziksel aktivite azlığı, yüksek doğum sayısı, uzun laktasyon dönemleri ve doğumlar arası sürenin kısa olması, eşlik eden diyabet ve HT gibi hastalıklar, psikolojik sorunlar, kullanılan ilaçlar (antidepresan, diüretik, antihiperglisemik, antiepileptik vb.), düşük gelir ve düşük eğitim düzeylerinin obezite üzerinde önemli ölçüde etkili olduğunu düşündürmektedir. Obezitenin önlenmesi için toplumun tüm katmanlarını kapsayacak, uygulanması kolay ve ucuz yeni müdahale programlarının geliştirilmesi ve bunların acilen uygulamaya konulması şarttır.
Obez ve fazla kilolu olgularda kardiyometabolik hastalık riski önemli oranda artar. Obeziteye, görülme sıklığı obezitenin şiddeti ve süresi ile doğru orantılı olarak artan bazı kardiyometabolik hastalıklar ve diğer sistemik problemler eşlik edebilir. Bu hastalıkların obeziteye eşlik etmesi hem komplikasyon gelişme riskini artırır, hem de tedavinin düzenlenmesi sürecinde bir takım zorlukların yaşanmasına neden olur. Obeziteye eşlik etmesi kuvvetle muhtemel hastalıklar aşağıda özetlenmiştir.
Metabolik Sendrom ve Prediyabet
Tip 2 Diabetes Mellitus
Dislipidemi
Hipertansiyon
Kardiyovasküler Hastalık ve Mortalite
Nonalkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı
Obezite ve Polikistik Over Sendromu
Kadın İnfertilitesi
Erkek Hipogonadizmi
Uyku Apne/Astım/Reaktif Hava Yolu Hastalıkları
Osteoartrit
Obezite ve Gastrointestinal Problemler
Depresyon ve Diğer Psikolojik Bozukluklar
Obezite ve Kanser
Obeziteye neden olabilen hatalı yeme davranışlarının en önemlileri şunlardır:
• Normalden fazla besin tüketmek,
• Özellikle çalışan bireylerde sağlıklı besinler yerine yenmeye hazır, enerji yoğunluğu yüksek besinleri çok tüketmek (fast food),
• Akşam eve geldikten sonra yemek zamanına kadar atıştırmak ve sonra tekrar yemek yemek,
• Hızlı yemek, büyük lokmalar almak, az çiğnemek, çatalı kaşığı elinden hiç bırakmamak,
• Öğün atlamak, öğün aralarında sürekli bir şeyler atıştırmak,
• Yemek yerken başka aktivitelerle uğraşmak (sohbet etmek, televizyon seyretmek, kitap okumak, cep telefonuyla ilgilenmek, vb.)
• Uzun süre sofrada kalmak,
• Sıkıntı, stres ve öfke durumlarında aşırı besin tüketmek,
• Ziyaret ve davetlere sık sık katılmak ve ikramları reddedememek,
• Akşam yemeğinden sonra yatıncaya kadar sürekli besin tüketmek,
• Gece uykudan uyanıp, besin tüketmek,
• Az su içmek ya da hiç su içmemek, su yerine yüksek enerjili/şeker eklenmiş içecekleri tercih etmek.
OBEZİTE TEDAVİSİ
Obezite tedavisi bir uzman gözetiminde devam edilmesi gereken,birçok konudan multifaktöryel yaklaşımla çözülmesi gereken bir sağlık sorunudur. Bu tedavi protokolü temel 5 başlık altında değerlendirilerek süreç yönetilmelidir.
1-OBEZİTEDE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ
2-OBEZİTE TEDAVİSİNDE EGZERSİZ
3-OBEZİTE TEDAVİSİNDE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ
4-OBEZİTEDE FARMAKOLOJİK TEDAVİ
5-OBEZİTENİN CERRAHİ TEDAVİSİ