KOLON KANSERİ
Kolon kanserleri sindirim sisteminin bir parçası olan kalın bağırsaktan köken alan kanserlerdir. Ülkemizde, tüm kanserler içerisinde üçüncü sırada yer almaktadır. Kadınlarda en sık görülen ikinci, erkeklerde ise üçüncü sıradadır. Kolon kanseri görülme sıklığı yaş arttıkça artmakta olup en sık 50 yaşından sonra gözlenmektedir.
Kolon kanseri, kolondaki hücrelerden başlar. Erken tanı konması halinde, kanser hücreleri sadece kolon içi ile sınırlı olarak tespit edilebilirken tanısı ve tedavisi geciken hastalarda yakın organlara, lenf bezlerine ve kan dolaşımı yoluyla karaciğer, akciğer ve diğer organlara yayılabilir.
Diğer kanserlerde olduğu gibi kolon kanseri tedavisinde de başarıyı etkileyen en önemli faktör erken teşhistir. Kolon kanseri erken evrede saptandığında hastalıktan tamamen kurtulmak mümkündür.
Risk Faktörleri
Kolon kanserinin gelişmesinde yaşam tarzı ve genetik faktörler etkili olabilmektedir. Genetik faktörlere bağlı kanser hastaların sadece %5-10’unda görülebilmektedir ve bu genetik faktörleri taşıyan insanlarda hastalık daha genç yaşlarda görülmektedir. Birinci derecede akrabalarında kanser öyküsünün bulunması ise hastalığın ortaya çıkışını ciddi oranda etkilemektedir.
Yaş, kronik barsak iltihabı olan hastalar (Ülseratif kolit ve crohn hastalığı gibi), aşırı yağlı beslenme, kırmızı et ağırlıklı beslenme, şişmanlık, sigara kullanımı ve obesite kolon kanseri gelişmesi açısından diğer risk faktörleridir.
Tarama kolonoskopileri sırasında kalın bağırsakta polip görüldüğünde alınması gerekmektedir. Poliplerin görülme sıklığı da yaşla birlikte artmakla birlikte bazı poliplerden kanser gelişebilmektedir.
Kolon Kanseri Belirtileri
Barsak alışkanlığında değişkenlik, en sık görülen belirtileri arasındadır. Kabızlık veya ishal periyotları, dışkılama sonrası tam rahatlayamama hali, açıklanamayan kilo kaybı, büyük abdestten kan gelmesi ve kan tahlilinde kansızlık görülebilmektedir. Kolon kanserinin ilerlediği ve barsağı tıkadığı durumlarda ise karında şişlik ve ağrı oluşabilir. Bu tür şikayetleri olanların doktora başvurması, tanı için önemlidir.
Hastalık ilerlemeden kolon kanseri tanısı konulması yaşam şansını büyük ölçüde artırmaktadır. Bu nedenle erken tanı için kolon kanserinin belirtilerini takip etmek çok önemlidir.
Tetkikler
Fiziki muayenenin ardından sırasıyla aşağıdaki testler yapılmaktadır.
1. Dışkıda gizli kan incelenmesi: Son derece basit bir testtir, küçük miktarda dışkı örnekleri laboratuvarda incelenir.
2. Radyolojik tetkikler: Çift kontrastlı kolon grafisi ve bilgisayarlı tomografi yapılmaktadır.
3. Laboratuvar tetkikleri: Tam kan sayımı, biyokimyasal tetkikler yapılmaktadır.
4. Endoskopik tetkikler: Rektoskopi, sigmoidoskopi, kolonoskopi ve biyopsi yapılmaktadır. Görülen lezyondan parça alınması ve patolog tarafından incelenmesi yapılır.
Kesin tanı kolonoskopi sonrasında konulmaktadır.
Tarama
Ülke genelinde kalın bağırsak kanser taramaları; 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) gaitada gizli kan kiti ile hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. 50-70 yaş arasında kişilere, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama önerilmektedir.
Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren taramaya başlanmaktadır. (Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Kanser Dairesi Başkanlığı)
İlk kolonoskopi sonrası çıkan sonuca göre (polip sayısı, büyüklüğü, patoloji) kontrol kolonoskopi yapılma süresi değişmektedir.
Tedavi
Kolonoskopide alınan poliplerin bazıları kanser gelişmeden bazıları ise kanserin erken evresinde yakalanabilir. Bu durumda ameliyat gerekmeyebilir. Patoloji sonucuna göre takibe alınır.
İleri evre kolon kanserinde standart tedavi seçeneği cerrahidir; yani tümörlü bölgenin çevreden sağlam doku ve lenf düğümleriyle birlikte çıkarılmasıdır. Kolon kanserinde ameliyattan sonra hastalığın evresine göre kemoterapi de uygulanabilir.
Kanser, ne kadar erken evrede yakalanırsa sağ kalım o kadar yüksek olacaktır.
Uz. Dr. Aziz Serkan SENGER
Gastroenteroloji Cerrahisi Uzmanı