HUZURSUZ BACAKLAR SENDROMU
Huzursuz bacaklar sendromu, bir uyku hastalığıdır. Tanı koymak için tetkike gerek yoktur. Uyku hastalıkları konusunda uzman hekim huzursuz bacaklar sendromu tanısını klinik görüşme ile koyabilir. Huzursuz bacaklar sendromunun 4 ana özelliği vardır. Bunlardan olmazsa olmazı; bacaklarda ve/veya ayaklarda hareket etme dürtüsünün olmasıdır. Bu hareket etme dürtüsü istirahatte, oturur ya da yatar pozisyonda ortaya çıkar, hareketle ya da masajla rahatlar. Akşam saatlerinde, uyku geldiği zamanlarda, yatağa gidince ortaya çıkar.
Hasta uykusu gelip dinlenmeye çekildiğinde bacaklarda ve/veya ayaklarda karıncalanma, ağrı, huzursuzluk, içinde bir şeyler geziyor gibi tarif edebildiği bir hisle ayağa kalkıp dolaşma, bazen ayaklarını sıcak ya da soğuk suya sokma ihtiyacı hisseder. Bu durum uykuya dalmayı engeller ki hastalığın en önemli özelliği de budur.
Zeminde herhangi bir hastalık olmadan gelişen huzursuz bacaklar sendromuna birincil form diyoruz ki bunun %50’si genetik, ailesel özellik taşır. Bunlar genç yaşta başlar, yavaş ilerler, selim seyirlidir. Genetik olmayan form ise geç yaşta, genellikle 45 yaşından sonra başlar, hızlı seyreder ve demir depolarının sık kontrolü gerekir. İkincil form ise bir hastalığa bağlı olarak gelişir. En sık demir eksikliği anemisi, ikinci sıklıkta gebelik, üçüncü en sık hastalık ise kronik böbrek yetmezliğidir.
Hastalık kroniktir, bazı hastalarda düzelme ve alevlenmeler ile seyreder, yaş ilerledikçe sürekli olabilir. Bazı hastalarda ise başlangıçtan itibaren süreklidir, yaşla şiddeti artar.
Tanı koyduktan sonra uyku tıbbı hekiminin mutlaka isteyeceği tetkik kan tetkikidir. Uyku tetkikine, polisomnografiye ihtiyaç yoktur. Tanıyı klinik olarak koyduktan sonra demir eksikliği anemisinin dışlanması gerekir, serum ferritin düzeyi önemlidir, gerekirse tedaviye eklenmelidir.
Yakınmalar hastalığın ilerleyen dönemlerinde erken akşam ya da ikindi saatlerinde de ortaya çıkabilir. Huzursuz bacaklar sendromu bilinmeyen bir şekilde gece geçici dopamin yetmezliği nedeniyle ortaya çıkar. Dopamin yapımında demir gereklidir. Demir tedavisi tam da burada önem kazanmaktadır. Ancak her zaman demir tedavisi ile %100 iyileşme olmaz. Vereceğimiz ilaçlara iyi yanıt alabilmek için depo demirin normal seviyede tutulması gerekir.
Huzursuz bacaklar sendromu tanısı hastanın kendi ifadesi ile konulduğundan birçok hastalık ile karışabilir. Romatizmal hastalıklar, damar hastalıkları, bel fıtığı bunlardan birkaçıdır. Doğru tanı konulmaz ise hastalar yanlışlıkla ameliyat bile olabilirler. Çocuklarda ise büyüme ağrıları ya da dikkat eksikliği ve hiperaktivite sendromu ile karışabilir ya da birlikte olabilir. Dikkat eksikliği olan çocuklarda huzursuz bacaklar sendromu tedavisi ile hiperaktivite bozukluğu tedavisine katkıda bulunulabilir. Özellikle gece yattığında hareketlenen çocuklar, uykuya dalmakta zorluk çeken, gece ortasında uykudan ağlayarak ve bacaklarını ovarak uyanan çocuklarda mutlaka akla gelmelidir. Erişkinde Türkiye’de %5, çocuklarda dünya genelinde %2 oranında görülür.
Huzursuz bacaklar sendromu kronik bir hastalıktır, hiçbir zaman tamamen ortadan kalkmaz. Tedavisi ise ömür boyudur. İlaçlar Parkinson ya da epilepsi hastalığında kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçların huzursuz bacaklar sendromu tedavisinde kullanılabileceği kanıtlanmıştır. Tedavi aslında yüz güldürücüdür, doğru tanı ve tedavi ile hastalar sıkıntı yaşamaz fakat ilerleyen dönemlerde tedavi ile ilgili komplikasyonlar ortaya çıkabilir, ilaçlara tolerans gelişebilir. Dolayısıyla hastanın mutlaka uyku hastalıkları konusunda uzman, huzursuz bacaklar sendromu ile ilgilenen hekimlerle görüşmesi ve iyi izlenmesi gerekir.
Uz. Dr. Gökçen AKAR ÖZTÜRK
S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Nöroloji Uzmanı