ASTIM
Astım, her yaştan bireyi etkileyebilen, doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen, kontrol altına alınamadığında ise günlük aktiviteleri olumsuz yönde etkileyebilen kronik bir hastalıktır.
Astım, hava yollarının daralması ile kendini gösterir ve krizler halinde seyreder. Hastalar ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Astımda hava yollarında iltihap vardır ancak mikrobik değildir. Bu nedenle hava yolu duvarı şiş ve ödemlidir. Bu durum akciğerleri uyaranlara karşı hassaslaştırır. Toz, duman, koku gibi astım hastasını tetikleyen uyaranlar ile öksürük, nefes darlığı ve göğüste baskı hissi gibi şikâyetler hemen başlar. Kriz esnasında hava yollarını saran ödem, şişlik artışı ile balgam miktarındaki artış da eklenince havanın akciğere giriş çıkışı zorlaşır. Bu durumda nefes darlığı, öksürüğe hırıltı ve hışıltı da eklenir.
Astımdan Ne Zaman Şüphelenelim?
Öksürük, nefes darlığı, göğüste baskı hissi ve hırıltılı-hışıltılı solunum gibi semptomların varlığı. Hepsi aynı anda bulunmak zorunda değil. Birkaç tanesi de olabilir. Bu krizler tekrarlayıcı olur hastanın arada iyi hissettiği arada krize girdiği nöbetler şeklinde devam eder. İlaç tedavisi ile kişi düzelebileceği gibi kendiliğinden de şikayetleri geçebilir. Mevsimsel değişiklik gösterebilir.
Kimler Astıma Yatkınlık Gösterir?
a) Kişisel risk faktörleri: Genetik yapı, cinsiyet ve şişmanlık gibi bireyin kendisine ve ailesine ait faktörlerdir. Ebeveynlerden birinin astım olması çocuklukta astım olasılığı 1/3 iken, her ikisinin de astım olması bu olasılığı 2/3’e kadar çıkartır. Erkek cinsiyet, çocukluk çağı astım için risktir. Erişkin yaş grubunda kadınlarda astım daha sık görülür.
b) Çevresel risk faktörleri: Çevremizdeki bazı etkenler, astımın ortaya çıkmasında ve hastalığın ağırlığı üzerinde önemli rol oynarlar. Bunlar arasında ev tozları, polenler, küf mantarları gibi hava yoluyla gelen alerjenler yanı sıra, tekrarlayan akciğer enfeksiyonları, mesleksel uyaranlar, sigara dumanı, ilaçlar, ev içi/dışı hava kirliliği ve beslenme sayılabilir. Çiftçilik ve ziraat işleri, boyacılık (sprey kullanılarak yapılan boyacılık dahil), temizleme işleri ve plastik üretimi gibi iş kollarında astım sık görülür. Mesleksel astım, maruziyet başladıktan aylar ya da yıllar sonra ortaya çıkar. Özellikle alerjik bireylerde ve sigara içenlerde ortaya çıkma riski daha fazladır.
Gebelikte sigara içimi; bu çocukların ilk 1 yılda hışıltılı solunum ile seyreden hastalık oluşma riski 4 kat artmıştır.
Astımı Neler Tetikler?
Aslında doğru tedavi ile yakınması olmadan yaşayan hastalar, çevresel koşullar sonucu bir takım etkenlere maruz kalarak kriz geçirebilir. Eğer kişiyi olumsuz yönde etkileyecek bu uyaranlar bilinirse bunlardan uzak durularak krizin önüne de geçilmiş olur:
1)Alerjenler: Polenler, ev tozu akarları, küf mantarı sporları, hamamböceği, hayvan tüyleri, bazı besinler( süt, yumurta, fıstık, balık, buğday, soya..)
2) Solunum yolu enfeksiyonları, sigara dumanı maruziyeti astım atağını tetikleyebilir.
3) Alerjik bireylerde alerjen özellikteki bazı besin maddeleri(balık, kabuklu deniz ürünleri, kuruyemiş, yumurta, süt, muz vb)
4) Gastroözofagiyal reflü: Mide içeriğinin geri kaçışı astımı tetikleyebileceği gibi bazen de astım zannedilebilir.
5) Duygusal değişiklikler: Aşırı gülme, aşırı ağlama, stress
6) Egzersiz
7) Kronik üst solunum yolu hastalıkları uygun tedavi edilmediğinde
Astım Tanısı Nasıl Konur?
Göğüs hastalıklarına şikayetleri ile başvuran hastanın tanısında en önemli basamak hastanın şikayetlerini anlatması yani hastalığının hikayesidir. Hastanın muayenesi ve röntgeni de normal olabilir. En önemli tetkik solunum fonksiyon testidir.
Uz. Dr. Pınar ATAGÜN GÜNEY
S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı