GEBELİK ve DİYABET

Gebeliğe bağlı diyabet nedir?

Gebeliğe bağlı diyabet, daha önce diyabet tanısı olmayan bir bireyde genellikle gebeliğin ikinci yarısında ortaya çıkan, kan şekeri bozukluğu ile giden bir diyabet türüdür. Sağlıklı bir kişide kan şekerinin dengelenmesinde görevli olan ana hormon pankreas bezinden salgılanan insülin hormonudur. İnsan vücudunda gebeliğe bağlı olarak bazı hormonlarda artış meydana gelir ve bu artan hormonlar insülin hormonunun etkisini göstermesine engel olur. Böylece kan şekeri yüksek seyretmeye başlar.

Gebelikte kan şekeri yüksek seyrederse ne olur?

Gebelikte meydana gelen kan şekeri yüksekliği sadece anneyi etkilemekle kalmaz, bebeğin de olumsuz etkilenmesine sebep olur. Diyabetli annelerden doğan bebeklerin doğum kiloları yüksek olur. Bu da erken doğuma, zor doğuma, doğuma bağlı komplikasyonların artmasına hatta normal doğurması planlanan bir anne adayının zorunlu olarak sezeryana alınmasına dahi sebep olabilir. Diyabetik annelerden doğan bebeklerde solunum sıkıntısı, sarılık ve hipoglisemi görülme riski artar, doğumsal anomaliler görülebilir. Bu bebeklerde görülmesi muhtemel riskler yetişkinlik döneminde bile devam eder, hayatlarının ilerleyen dönemlerinde obezite ve diyabet açısından ciddi birer aday haline gelirler. Anne adayında ise hipertansiyona ve kalıcı diyabet gelişimine neden olabilir. Tüm bu sebeplerden dolayı her gebe risk faktörlerine göre uygun zamanda diyabet açısından mutlaka taranmalıdır.

Gebelikte diyabet taraması ne zaman yapılmalıdır?

Eğer gebe yüksek risk altında ise gebelik anlaşılır anlaşılmaz tarama yapılmalıdır, diğer gebeler ise gebelik hormonlarının en aktif olduğu 24-28. gebelik haftasında taranmalıdır.

Gebeliğe bağlı diyabet açısında kimler risk altında?

Önceki gebeliğinizde gebeliğe bağlı diyabetiniz varsa, daha önce 4.5 kg üzerinde bebek doğurduysanız, gebelik öncesinde kan şekeriniz yüksekse veya ailenizde tip 2 diyabetli kişiler varsa, fazla kilolu iseniz, polikistik over sendromunuz varsa ve 40 yaşından büyük iseniz bu gebeliğe bağlı diyabet açısından risk altında olduğunuzu gösterir.

Gebeliğe bağlı diyabet tanısı nasıl konulur?

En az 8 saatlik açlıktan sonra sabah saatlerinde yapılan şeker yükleme testinin sonuçlarına göre tanı konulur. Şeker yükleme testi 50 gram ya da 75 gram glukoz ile yapılır. Glukoz suya karıştırılarak 5 10 dakika içinde içilir. Yüklemeden önce ve yüklemeden sonra ardışık kan örnekleri alınarak kan şekeri düzeylerine bakılır. Bu değerlerden bir ya da daha fazlasının yüksek gelmesi gebeliğe bağlı diyabet tanısını koydurur.

Şeker yükleme testi bebek açısından sakıncalı mı?

Kesinlikle hayır. Yükleme testinde kullanılan madde 50 gram ya da 75 gram şeker içeren sudur.  2-3 dilim baklava ile de aynı miktarda şeker almaktayız. Bu miktardaki şekerin bebek üzerine olumsuz herhangi bir etkisinin olması mümkün değildir. Aksine tarama testi yapılmadığı için gözden kaçan gebeliğe bağlı diyabet, hem anne hem de bebek açısından çok daha risklidir.

Gebeliğe bağlı diyabet nasıl tedavi edilir?

Diyabetin her tipinde olduğu gibi, gebeliğe bağlı diyabette de ilk yapılması gereken yaşam tarzı değişikliğidir. Egzersiz ve tıbbi beslenme tedavisi tedavinin en önemli basamağını oluşturur. Bu hastalarımızın mutlaka beslenme uzmanı tarafından destek almasını önermekteyiz. Tanı konulduktan sonra iki hafta içinde diyet ve egzersiz programına uymasına rağmen kan şekeri yüksekliği devam eden hastalarımızda ise sıkı kan şekeri takibi ile insülin tedavisine başlanmaktadır.

Gebeliğe bağlı diyabeti olan hastalarda takip nasıl yapılır? Hedeflerimiz ne olmalıdır?

Tanıdan sonra hastalarımıza sıkı kan şekeri takibi önermekteyiz. İlk etapta sabah, öğlen, akşam açlık ve 1.saat tokluk şekerleri ölçülmelidir. Kan şekeri çok iyi seyreden hastalarda ölçüm sıklığı azaltılabilir. Hedefler her gebeye göre bireysel olmakla birlikte genellikle açlık kan şekerinin 95 mg/dl, 1.saat tokluk kan şekerinin ise 140 mg/dl altında tutulması önerilir.

Gebelik öncesi planlama nasıl yapılmalıdır?

Bilinen diyabet tanısı olan kişilerin gebelik öncesi kan şekerlerinin hedef aralıkta tutulması gerekir,  üç aylık şeker ortalaması (HbA1c) değerinin %6.5 hatta %6’ nın altına düşürülmesi sağlıklı bir gebelik süreci geçirmeyi sağlayacaktır. Gebe kalmayı planlayan diyabetik hastaların gebelik öncesi mutlaka şeker haplarının kesilmesi ve insüline geçilmesi gerekir. Gebelik boyunca da düzenli kan şekeri takibi yapmaları önerilir.

Gebeliğe bağlı diyabet gebelik bitince biter mi?

Büyük oranda doğumdan sonra insülin ihtiyacı azalır, hatta tamamen ortadan kalkabilir. Bazı gebelerde ise kalıcı diyabet gelişebilir. Bu durum ancak takiple anlaşılır. Fakat unutulmamalıdır ki, gebeliğe bağlı diyabeti olan hastalar potansiyel kalp ve şeker hastalarıdır. Bu nedenle kan şekerleri tamamen normale dönse bile doğumdan sonra 3 ay içinde mutlaka diyabet açısından tekrar değerlendirilmelerini öneriyoruz.

Uzm. Dr. Hande ÖZPORTAKAL

S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.

İç Hastalıkları Uzmanı