ROMATİZMAL ATEŞ NEDİR?
Romatizmal Ateş, ‘A grubu Beta Hemolitik Streptokok’ isimli bir bakterinin neden olduğu boğaz enfeksiyonu sonrasında, bazı bireylerde vücudun o mikroba karşı gösterdiği aşırı tepki nedeniyle gelişen, “kalp romatizması” olarak da adlandırılan önemli bir hastalıktır.
Bu mikroba bağlı boğaz enfeksiyonu erişkinler de dâhil her hastada gelişebilmesine rağmen, toplumda her bireyde romatizmal ateş gelişmez.
Ailede romatizmal kalp hastalığı geçirmiş veya düzenli penisilin enjeksiyonu olan veya kalp kapak hastalığı sonucu kalp kapağı değişmiş bireyler varsa bu hastalığın gelişme ihtimali biraz daha fazladır. Kalp romatizması 5-14 yaş arasında çocuklarda en sık ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıkta eklem ve kalp en sık tutulan sistemler olmakla birlikte bazı hastalarda beyin ve cilt tutulumu da olabilmektedir. Kalp tutulumu dışındaki tüm bulgular geçicidir.
Bu hastalık çocuğumda ne gibi problemler yaratır?
- Eklemler tutulduğunda ağrı, şişlik, yürüyememe ortaya çıkabilir.
- Cilt etkilenmesi sonucu döküntü, şişlik görülebilir.
- Beyin etkilenmesi sonucu istemsiz el/kol hareketleri beklenir.
En önemli ve kalıcı olabilecek tutulum ise kalpte meydana gelmektedir. Kalpte kalp kası, kalp ileti sistemi, kalp kapakları, kalp zarı etkilenebilir. Kalpte kalıcı hasar kalp kapaklarında kaçak oluşması şeklinde görülür. Kalp kapakları kalbin içindeki odacıkları birbirine bağlayan kapılardır. Akut romatizmal ateş bu kapılara hasar verir. Kapının aralık kalması durumunda bir odacıktan diğer odacığa kan kaçışı olur. Kapaklardaki yetmezlik (kaçak) şiddetli olduğunda kalp yetmezliği gelişir.
Çocuğumun romatizmal ateş geçirdiğini nasıl bilebilirim?
Aşağıdaki bulgulardan biri varsa romatizmal ateş yönünden şüphelenilmelidir:
- Geçirilmiş boğaz ağrısını ve/veya ateşi takiben 2-3 hafta içinde gelişen gezici eklem ağrısı ya da eklemlerde şişlik, kızarıklık varsa,
- Son zamanlarda başlamış çabuk yorulma varsa,
- İstemsiz hareketler ve/veya yürüme bozukluğu,
- Eklem sırtlarında bezelye tanesi kadar cilt altı şişlikler varsa,
Romatizmal Ateş teşhisi nasıl konulmaktadır?
Tanı, hastanın muayenesi, yapılan bazı kan testleri, çekilen EKG, bazen de ekokardiyografi ile konulmaktadır. Romatizmal Ateşten şüphelenildiğinde kalp tutulumunun olup olmadığını anlayabilmek, bazen de tanıyı doğrulamak için çocuğunuza Ekokardiyografi yapılması gereklidir. Ekokardiyografi ses dalgasıyla çalışan ve hastaya radyasyon vermeyen zararsız bir görüntüleme yöntemidir.
ASO düzeyi yüksek çıktı, çocuğum kalp romatizması mı geçiriyor?
ASO değeri grup A beta hemolitik streptokolara bağlı vücutta enfeksiyon ortaya çıktığında sağlıklı bireylerde yükselmesi gereken ve 1 yıla kadar da kanda yüsek saptanabilen bir laboratuvar bulgusudur.
ASO yüksekliği sadece beraberinde romatizma bulguları olan (eklemlerde ağrı şişlik, kalp yetmezliği bulguları varlığında) romatizmal ateşi düşündürür.
ASO yüksekliği kalp romatizmasını düşündürecek başka bulgular yoksa sadece bu mikroba bağlı enfeksiyon geçirildiğini gösterir.
Romatizmal Ateşin tedavisi nasıl yapılır?
Öncelikle bu hastalığın tedavisi çok nadir durumlar hariç hastanede yatırılarak yapılması gereklidir. Ayrıca hastalığın ilaçlarla tedavisi yanında yine yatak istirahati de çok önemlidir.
Hastalığın tedavisinde; antibiyotik, antienflamatuar tedavi, kalp yetmezliği gelişmiş olanlarda ise kalp yetmezliğine yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Hangi hastada hangi tedaviler, ne kadar süreyle uygulanacağı, hastanın klinik durumuna, hastalığın ciddiyetine göre, enflamasyon derecesine göre doktorunuz tarafından karar verilecektir. Hastanede yatış süresi, uygulanan tedavilerin süreleri yine hastadan hastaya değişmektedir. Hastanede başlanan tedavinin bir kısmı evde devam edilecek, belli aralıklarla kontrollere çağırılacaktır. Taburculuktan sonra eklem ağrısı ya da şişliği tekrar ederse doktorunuza bu durumu bildirmeniz gereklidir.
Romatizmal ateş tekrarlar mı? koruyucu iğne neden önemlidir?
Bu hastalığa eğilimi olan kişilerde yeniden aynı mikropla karşılaşma durumunda hastalık tekrar etmesi beklenir. Hastalığın tekrarlaması durumunda mevcut kalp tutulumun derecesi artarak kalp ameliyatı gerektirecek düzeye ilerleyebilecektir.
Hastalığın tekrarlaması kapak yetmezliğini arttırıp kalp yetmezliğine neden olur hatta ilerleyen dönemlerde kapak değişim ameliyatı dahi gerektirebilir. Çocuğunuzu hastalık tekrarından korumanın tek yolu 21 günde bir yaptırılacak olan ve “koruyucu iğne” olarak da adlandırılan penisilin enjeksiyonudur. Bu iğneyi yaptırmak için doktorunuz tarafından rapor çıkarılabilir. Rapor ile bu iğneyi sağlık ocaklarında veya başka hastanelerde de reçete ettirebilirsiniz. Ancak allerji riski nedeniyle iğne enjeksiyonunun tam teşekküllü hastanelerde yaptırılması önerilir. Bu iğnenin yapılmasından önce allerji testine ihtiyaç yoktur. Fakat çocuğunuzda penisilin allerjisi varsa bu durumu doktorunuza bildirmeniz gerekir.
Koruyucu iğneyi ne kadar sıklıkla ve ne kadar süreyle yaptırmam gerekir?
Koruyucu iğne olarak da adlandırılan penisilinin 21 günde bir yapılması gereklidir. İğne yapılması 21 günü geçmesi halinde penisilin etki süresi 21. günden sonra sona erer ve çocuğunuz hastalık tekrarına açık hale gelir. İğne yaptıracağınız günleri önceden takviminize işaretleyebilirsiniz.
Depo penisilin enjeksiyonlarını kendiniz asla kesmeyiniz. Bu enjeksiyonların ne kadar süre devam edeceği doktorunuz tarafından belirlenecektir.
Çocuğunuzda kapak yetmezliği varsa diş işlemleri veya ameliyat söz konusu olduğunda işlemi yapacak olan doktoru bilgilendiriniz. Bu işlemler öncesinde koruyucu olarak antibiyotik kullanması gerekecektir.
Uz. Dr. Elif EROLU
S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Çocuk Kardiyolojisi Uzmanı