YOĞUN BAKIMDA BESLENME
Yaşamın tüm zamanlarında vücut metabolizmasının idamesi için beslenme vazgeçilmez bir ihtiyaç olup, yoğun bakımda yatan hastalarda da bu önem çok daha artar ve özellik arz eder. Yapılan klinik çalışmalarda, beslenme düzeyinin iyi olduğu hastalarda iyileşme, yoğun bakımdan erken taburcu olma ve sağkalım oranlarının anlamlı yüksek olduğu gösterilmiştir.
Yoğun bakımda yatan hastaların hem enerji hem de protein ihtiyaçları normal kişilerin ihtiyaçlarının çok üstündedir. Hastaya ne kadar erken beslenme desteği verilirse, sonuçları o kadar iyi olabildiği gösterilmiştir.
Bu nedenle ağızdan beslenebilen hastalara, yoğun bakıma özel diyetler verilir ve bu ihtiyaçları sağlanmaya çalışılır. Eğer hastanın bu diyeti tüketimi yeterli değilse (iştahsızlık, hastane yemeklerinin sevmemek, vb nedenlerle), ağızdan hazır beslenme ürünleri ile destek verilerek ihtiyaçları karşılanmaya çalışılır.
Hasta solunum cihazına bağlı olma gibi çeşitli nedenlerle ağızdan gıda alamıyorsa, beslenme ağız dışı diğer yollardan sağlanır. İlk tercih edilen yol burundan mideye takılan bir tüp (Nazogastrik Tüp) ile sağlanan beslenme yöntemidir. Bu süreçte hazırlanan ürünlerden uygun olanı seçilir. Bu ürünler; karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği, şeker hastalığı gibi durumlarda özel hazırlanır ve özel formül besinlerdir. Hastanın enerji ihtiyacı, kalori hesabıyla belirlenerek gerekli karbonhidrat, protein, yağ ve vitamin verilir.
Hastanın nazogastrik kateterle beslenme süresinin 1 (bir) ayı geçmesi durumunda, kateterin burun kıkırdağını ve ağız içini zedeleme riski ve diğer olası potansiyel komplikasyonlar nedeni ile burundan kateter çekilir. Besleme yolu olarak mideye açılan küçük bir yol kullanılmaya başlanır (PEG kateteri veya gastrostomi olarak isimlendirilir). Bu yöntemle hasta uzun zaman sorunsuz beslenebilir. Hasta normal beslenmeye döndükten sonra da PEG kateteri kolaylıkla çekilebilir ve 4 saat sonra hasta yine ağızdan gıda almaya devam edebilir.
Bazı özel hastalık veya özel cerrahi girişim sonrası sindirim sistemi yolu ile hastayı beslemek uygun olmayabilir. Bu tür durumlarda hasta damardan beslenmeye başlanır (TPN: Total Parenteral Nutrisyon). Bu işlem öncesi hastanın genişçe bir toplar damar yoluna geniş bir kateter takılarak, ihtiyacı olan enerji, protein, yağ, vitamin ve mineraller bu yolla uygulanır. Parenteral beslenmenin takibi ve bakımı, sindirim yolu ile beslemeden daha zor, meşakkatli ve detaylıdır.
Sonuç olarak yoğun bakım hastasının daha hızlı iyileşmesi, erken taburcu olması ve daha az enfeksiyona maruz kalabilmesi için hasta ve hastalığa ait özel diyetlerle beslenmesi gerekmektedir. Biz buna beslenme tedavisi diyoruz. Beslenme tedavisi hastanın ilaç tedavisine ilaveten tedavinin en önemli bileşenlerinden biridir.
Uz. Dr. Adile Ece ALTINAY
S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı