Çocuklarda Senkop
Giriş, Tanım
Senkop, serebral fonksiyonun geri dönüşümlü bozukluğundan kaynaklanan geçici bilinç kaybı olarak tanımlanır. Çocuklarda çoğunlukla iyi huyludur ancak bazen daha ciddi potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir nedenin habercisi olabilir. Çocukluklarda bayılma vakaları acil servise başvuruların %1’ini oluşturmaktadır. En sık 15-19 yaş grubunda olmak üzere çocuklarda %15-25 oranında görülmektedir. Yirmi yaşın altındaki erkeklerin %20’sinin, kızların da yarısının en az bir kez bayılma atağı geçirdiği bildirilmiştir. Bu atakların beş yıl içinde tekrarlama riski de %33 ile %51 arasındadır.
Nedenleri
Senkop kalp dışı sebepler (sıklıkla otonomik disfonksiyon), kalple ilişkili durumlar, nöropsikiyatrik durumlar ve metabolik bozukluklar nedeniyle oluşabilir.
Ortostatik tolerans bozukluğunun kolayca tanımlanabilen üç şekli vazovagal senkop, ortostatik hipotansiyon ve postural ortostatik taşikardi sendromudur. Diğer yönden tamamen sağlıklı çocuklarda ve adölesanlarda en sık senkop türü vazovagal senkoptur. Birkaç saniyeden bir dakikaya kadar sürebilen uyarı belirti ve bulgularıyla karakterizedir; baş dönmesi, bulantı, solukluk, terleme, çarpıntı, bulanık görme, baş ağrısı olabilir. Bu belirtiler takiben şuur kaybı, kas tonus kaybı izler. Sabah kalktığında, uzun süre ayakta kaldığında, endişe, korkuda, açlıkta ve kalabalık yerlerde oluşabilir.
Özellikle kan akımında azalmaya neden olan kalp anomalileri senkopa neden olmaktadır. Senkopa neden olan kalp hastalıkları arasında aort kapak darlığı, kalp kasında kalınlaşmaya neden olan hipertrofik kardiyomiyopati, akciğer damar tansiyonunun yüksek olduğu primer pulmoner hipertansiyon ve Eisenmenger sendromu yer almaktadır. Ritim bozuklukları da senkop nedenleri arasında yer alır. Ventriküler taşikardi, Wolff-Parkinson-White sendromu, uzun QT sendromu, sinüs nod disfonksiyonu diğer adıyla hasta sinüs sendromu, atriyoventriküler blok, katekolaminerjik polimorfik ventriküler taşikardi senkop yapabilen ritim bozukluklarıdır. Kalbin kasılma işlevini etkileyen kalp hastalıkları da senkopa neden olur. Bu hastalıklardan en önemlileri dilate kardiyomiyopati, akut miyokardit, Kawasaki hastalığı, koroner arter anomalisi ve yüksek kolesterola bağlı gelişen iskemik kalp hastalıklarıdır.
Ayırıcı Tanı, Ne zaman Kardiyolojik Değerlendirme?
Senkop ve epileptik nöbetleri ayırt etmek neredeyse hiçbir zaman tek bir ipucuna dayanmaz; bunun yerine tetikleyicilerin, belirtilerin ve semptomların tamamının ayrıntılı sorgulanmasına dayanır.
İlk değerlendirmeyi öykü alma, fizik muayene, kan basıncı ölçümü ve EKG oluşturur.
Hastaların çoğunu birinci basamak hekimleri teşhis ve tedavi eder.
Ancak bir kardiyolog tarafından araştırılması gereken durumlar şunlardır:
- Egzersiz sırasında bayılma
- Baş dönmesi, seslerin boğuk işitilmesi ve görsel değişiklikler gibi ön belirtiler olmadan senkop atağı
- Ciddi yaralanma ile sonuçlanan senkop
- Ailesinde ani, beklenmeyen ölüm, kardiyomiyopati veya doğumsal kalp hastalığı hikayesi olması
- Muayenede ya da EKG de kardiyak bulgu saptanması
Kardiyolog tarafından hastanın senkop ve baş dönmesi şikayetlerinin hayati tehlike içerip içermediği belirlenir. Şikayetlerin tarif edilmesi tanı koyma sürecinin en önemli aşamasıdır. Kardiyak ve nörolojik nedenleri iyi bir öykü alınması ve fizik muayene ile ayırt edilir. Kalp ritim bozukluklarını tanısı için çoğunlukla EKG yeterlidir. Eko ile kalbin işlev ve anatomik bozuklukları saptanır. Gerekli durumlarda egzersiz testi, elektroensefalografi yani EEG testleri de yapılabilir. Bazı hastalarda ise tilt testi yani eğik masa testinin yapılması gerekebilir. Bu test sırasında hasta belli bir açıyla ayakta durur pozisyona getirilir ve senkop atağı tetiklenir. Senkopa neden olan durumun ayırıcı tanısı yapılmış olur.
Tedavi
Vazovagal senkop için genellikle ilaç tedavisi verilmez. Çoğunlukla tetikleyici nedenlerden kaçınılması, kafeinli içeceklerden kaçınılması, tuz tüketiminin arttırılması ve hidrasyonun iyi olması yani yeterli su içilmesi sağlanarak tedavi edilebilir. Baş dönmelerinin bayılmaya ilerlemesini engellemek için çeşitli manevralar da yapılabilir. Hastanın uzanması, çömelmesi, karın kaslarını sıkması ya da bacakları ayak bileklerinden çaprazlaması gibi manevralar senkopun oluşmasını engelleyebilir. Bazı durumlarda ilaç tedavisi verilebilmektedir.
Kalp hastalığına bağlı hastaların tedavisinde bazı ilaçların kullanılmasının yanında, elektrofizyolojik çalışma (EPS) ile ablasyon yapılması, kalıcı kalp pili takılması veya defibrilatörlü kalp pili (ICD) yerleştirilmesi de gerekebilir.
Hastalığın seyri
Vazovagal senkop zamanla birkaç yıl içinde kendiliğinden geçer. Diğer nedenlerin klinik seyri ise senkopa neden olan hastalığa bağlı olarak değişir.