Çocuklarda Kalp Cerrahisinde Anestezi
Doğuştan kalp hastalığı olan hastalara yapılan ameliyatlar dünyanın gelişmiş ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de seçkin merkezlerde başarıyla uygulanmaktadır. Ancak bunlar büyük ve deneyim gerektiren ameliyatlardır. Bu olguların anestezi yönetiminde, cerrahisinde ve ameliyat sonrası bakımında güçlükler vardır. Bu nedenle hâlen yalnızca belli ve büyük merkezlerde yapılan bir cerrahidir.Yenidoğan ve çocuklarda kalp ameliyatı ile ilgilenen ameliyathane ve yoğun bakım personelleri (perfüzyonist, ameliyat odası hemşiresi, yoğun bakım hemşiresi) de özellikli ve yetişmesi uzun zaman alan elemanlardır.Bu hastaların ameliyat sonrası bakımı daha yakın ilgi ve takip gerektirmektedir.Çocuklarda doğumdan itibaren var olan bir kalp hastalığı ve bu hastalığın tedavisinde cerrahi bir müdahaleye ihtiyaç duyulması hem hasta hem de hasta yakınlarında psikolojik travmaya sebep olmaktadır. Bununla birlikte cerrahi sürece hazırlanma sırasında hasta ve yakınlarının ciddi endişeleri mevcuttur. Bu tamamen beklenen bir durumdur. Bu nedenle çocuk ve hasta yakınlarının hazırlanması çok önemlidir. Bu durumda bu endişeleri gidermede anestezistlere büyük iş düşmektedir.
Hastalara servisten itibaren premedikasyon denen ameliyat öncesi hastanın sakinleşmesini sağlayan anestezi ilaçların uygulanması çocuk kalp anestezisinde ayrı bir önemi vardır. Anestezi öncesi ilaçlar çocukları rahatlatır, sakinleştirir ve büyük çocuklarda endişe ve gerilimi ortadan kaldırır. Bununla birlikte çocukların sakinleşmesi hasta yakınlarının da psikolojik olarak rahatlamalarına yardımcı olur. Bu ilaçlar tercihen hasta odasında uygulanır ve hasta ilacın etkisi başladıktan sonra ameliyathaneye alınır. Böylece ameliyathane sürecini çocukların hatırlamaması sağlanmış olur.
Anestezist ve aile arasında hasta ile ilgili bilgiler, aile öyküsü, alerjik durumu, ameliyat öncesi kullandığı ilaçlar, daha önceki cerrahi uygulamaları mutlaka paylaşılmalıdır ki bu, hastanın ameliyat öncesi, sırası, sonrası takibi ve tedavisi için hayati önem taşımaktadır.
Uygulanacak Anestezinin Riskleri Var Mıdır?
Hasta yakınlarının uygulanacak bu büyük cerrahinin yanında uygulanacak anestezi ve riskleri ile ilgili de endişeleri de vardır. Doğuştan kalp hastalıklı çocuklarda, onların kalp anatomisi, hastalık ve uygulanacak cerrahi prosedür hakkında anestezistin bilgisi vardır ve anestezi uygulaması sırasında bütün bunları dikkate alarak riskleri minimuma indirmeye çalışır ve seçeceği anestezi ilaç protokolünü buna göre ayarlar.
Ameliyat Süresince Hasta Nasıl Monitörize Edilir?
Çocuklarda ameliyat ve anestezinin en can alıcı kısmı ameliyat sırasında hayati bulguların takibini sağlayan kataterlerin çocukların damarlarına yerleştirilmesi işlemidir. Bu kateterler genellikle hasta uyutulduktan sonra takılır. Dolayısıyla bu kateterleri takma işlemi sırasında hasta herhangi bir ağrı hissetmez. Özellikle küçük bebeklerde ve yeni doğanlarda bu işlem son derece zordur ve ciddi tecrübe gerektirir. Çocuk anestezisi konusunda deneyimli anestezi uzmanının önemi burada ortaya çıkar.
Hastaların yaşamsal fonksiyonları (tansiyon, nabız, hastanın oksijen düzeyi, kalp içi basınçlar…) ameliyat süresince ve ameliyat sonrası yoğun bakımda bu kateterler yardımı ile monitörize edilerek takip edilir ve gerekli tedaviler yapılır.
Ameliyat sırasında anestezi uzmanı uygun miktarda ve sürede anestezi ilaçları uygulayarak çocuğun ameliyatına destek verir. Erişkinlerden farklı olarak çocuklarda kullanılan ilaçların dozları yaşa ve kiloya göre büyük değişkenlikler gösterir. İlaçlar, çocuk anestezisti tarafından hassas şekilde ayarlanır ve ameliyat sonuna kadar dikkatlice takip edilir. Hastalığın, hastanın ve ameliyatın durumuna göre ilaç uygulama ve kesilme süreleri anestezist tarafından ayarlanır.
Hastalar Ameliyat Öncesi Niçin Ve Ne Kadar Süre Aç Kalmalıdır?
Anestezistler hasta için olabilecek bütün riskleri en aza indirmekten sorumludur. Bu nedenle hastanın aç kalması anestezi uygulaması sırasında kusma ve mide içeriğinin akciğerlere kaçmasını engelleme yönünden çok önemlidir. Alınan sıvı ve katı gıdaların çeşidine göre bu açlık süreleri değişmektedir.
-Katı gıdalar (et, ekmek, yumurta, yoğurt) 8 saat,
-Şeffaf olmayan sıvı gıdalar (mamalar, sütlü gıdalar) 6 saat,
-Anne sütü 4 saat,
-Şeffaf sıvılar ( elma suyu, su vb.) ve ilaçlar 2 saat cerrahiden önce kesilmeli ve hasta aç kalmalıdır.
Kalp Ameliyatları Sonrası Çocuklar Ne Zaman Uyanır?
Ameliyatın bitiminden sonra hasta anestezist tarafından yoğun bakıma çıkarılır. Ameliyatın büyüklüğü ve hastanın durumuna göre hastanın ne zaman uyandırılacağına karar verilir. Eğer cerrahi süresi kısa, hastalık ağır değilse ve ameliyat sonrası kontrolleri normal olan hasta hemen uyandırılır. Daha özellikli ve ağır hastalıklarda hastanın durumuna göre daha uzun uyutulabilir.
Hasta Uyandıktan Sonra Ne Zaman Yemek Yiyebilir?
Hasta uyandıktan sonra erken beslemek aşırı bulantı, kusma ve mide rahatsızlıklarına neden olabilir. Özellikle çocuklarda bu kusmalarla birlikte içeriğin akciğerlere kaçma riski erişkin hastalara göre daha yüksek olduğu için beslemede acele edilmemelidir. Beslenmeye ilk olarak daha rahat tolere edilebilecek su ve sıvı gıdalarla başlanır.
Hastalar Uyandıklarında Ağrı Duyarlar Mı? Ajite Olurlar Mı?
Ağrı kontrolü kalp ameliyatı gibi büyük ameliyatlarda özellikle önemlidir. Ağrı, hastanın hayati fonksiyonlarını etkileyecek kadar önemlidir. Hastalar ameliyathaneye sıklıkla sakinleştirici altında alınır bu nedenle ameliyat öncesi korku duymazlar. Fakat ameliyat sonrası yoğun bakımda çok fazla uyarana maruz kalmaktadırlar. Yanlarında anne baba olmadan, etraftan gelen yüksek ses, ışık, yabancı insanlar ve beraberinde ifade edemedikleri ağrı onları psikolojik olarak çok etkiler. Bu nedenle öncelikle ağrı tedavisi bununla birlikte ajitasyonu önlemeye yönelik sakinleştirici ilaçların yoğun bakımda kullanımı planlanır. Ameliyat öncesi ziyaret edilen hastalar ve hasta yakınlarından alınan bilgiye göre bazen bu sakinleştiriciler hasta uyanmaya başladığı dönemde başlanmakta ve hastanın daha sakin uyanması sağlanmaktadır.Bunun yanında hasta için en iyi sakinleştirici aile yanında olmaktır. Uygulanan destek tedavileri ihtiyaca göre azaltılır ve doğuştan kalp hastalığı cerrahisi ekibinin aldığı ortak karar ile hasta mümkün olan en kısa zamanda ailesinin yanına çıkarılır. Bu hem hastanın hem de ailenin psikolojisi açısından oldukça önemlidir.
Sonuç olarak; Konjenital kalp hastalıkları ve tedavisi, doğumdan itibaren hem çocuğu hem aileyi psikolojik olarak çok fazla yıpratan bir süreçtir. Bu süreci atlatmada aile ve doktorlar arasında sıkı bir güven ve işbirliği sağlanması çok önemlidir. Bu hastalıkların tedavisinin en önemli ve zorlu adımı olan cerrahi tedavinin, öncesinde, sırasında ve sonrasında çocuk kalp cerrahları, çocuk kalp anestezistleri ve hemşireler sürekli iletişim halinde olmalıdırlar. Bu dönemde deneyimli bir anestezistin ince ve hassas dokunuşları sürecin daha rahat atlatılmasına yardımcı olur.
Uz. Dr. Fatma UKİL IŞILDAK
Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Anestezi Uzmanı