Akciğer Kanseri
Akciğerler göğüs boşluğunda bulunan soluduğunuzda oksijen alan ve nefes verdiğinizde karbondioksit salan koni şeklinde bir çift süngerimsi organdır. Her akciğerin lob adı verilen bölümleri vardır. Sol akciğerin iki lobu vardır. Sağ akciğer biraz daha büyüktür ve üç lobu vardır. Plevra adı verilen ince bir zar akciğerleri çevreler. Bronş denen iki tüp trakeadan (soluk borusu) sağ ve sol akciğerlere yönlenir. Akciğerlerin içini alveol adı verilen küçük hava keseleri ve bronşiol adı verilen küçük tüpler oluşturur.
Kanser, vücuttaki hücrelerin kontrolsüz çoğaldığı bir hastalıktır. Akciğerlerde kanser başladığında buna akciğer kanseri denir.
Kadınlar ve erkeklerde kanserden ölümlerin en sık nedenidir.
Akciğer kanseri akciğerlerde başladıktan sonra lenf düğümlerine veya beyin gibi vücuttaki diğer organlara yayılabilir. Diğer organlardan gelen kanser de akciğerlere yayılabilir. Kanser hücreleri bir organdan diğerine yayıldığında metastaz olarak adlandırılır.
İki ana türü vardır: Küçük hücreli akciğer kanseri ve küçük hücreli olmayan akciğer kanseri. Bu iki tür farklı şekilde büyür ve farklı şekilde tedavi edilir. Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri daha yaygın olanıdır(%80-85).
Küçük hücreli akciğer kanseri, neredeyse tamamen sigara içenlerde görülür ve küçük hücreli olmayan akciğer kanserinden daha az yaygındır(%15-20).
Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri, çeşitli akciğer kanseri türleri için genel bir terimdir. Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri türleri, kanserde bulunan hücre türlerine ve hücrelerin mikroskop altında nasıl göründüğüne göre adlandırılır:
Skuamöz hücreli karsinom: Akciğerlerin içini kaplayan ince, düz hücrelerde oluşan kanserdir. Buna epidermoid karsinom da denir.
Büyük hücreli karsinom: Birkaç tür büyük hücrede başlayabilen kanserdir.
Adenokarsinom: Alveollerde bulunan ve salgı maddeleri üreten hücrelerden başlayan akciğer kanseri cinsidir.
Küçük hücreli olmayan akciğer kanserinin daha az yaygın olan diğer türleri, pleomorfik, karsinoid tümör, tükrük bezi karsinomu ve sınıflandırılmamış karsinomdur.
Belirtiler:
Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri ve küçük hücreli akciğer kanseri semptomları temelde aynıdır.
Erken belirtiler şunları içerebilir:
- Kalıcı veya kötüleşen öksürük
- Kanlı balgam
- Derin nefes aldığınızda, güldüğünüzde veya öksürdüğünüzde artan göğüs ağrısı
- Ses kısıklığı
- Nefes darlığı
- Hırıltılı solunum
- Zayıflık ve yorgunluk
- İştahsızlık ve kilo kaybı
Ayrıca pnömoni (zatürre) veya bronşit gibi tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları da olabilir.
Kanser yayıldıkça, ek belirtiler yeni tümörlerin nerede oluştuğuna bağlıdır.
Örneğin:
- Lenf düğümlerinde: özellikle boyun veya köprücük kemiğinin arkasındaki boşlukta yumrular
- Kemikler: özellikle sırtta, kaburgalarda veya kalçalarda kemik ağrısı
- Beyin veya omurga: baş ağrısı, baş dönmesi, denge sorunları veya kollarda veya bacaklarda uyuşma
- Karaciğer: cilt ve gözlerde sararma (sarılık)
Akciğerlerin üst kısmındaki tümörler, omuz ağrısının eşlik ettiği bir göz kapağında düşme (pitozis), göz bebeğinde küçülme ve/veya yüzün bir tarafında terleme olmaması şikayetine neden olabilir. Tümörler kafa, kollar ve kalp arasında kanı taşıyan büyük damara baskı yapabilir. Bu, yüzün, boynun, göğsün üst kısmının ve kolların şişmesine neden olabilir.
Akciğer kanseri için risk faktörleri:
- Sigara, nargile, puro ve pipo içimi: Tütün içmek akciğer kanseri için en önemli risk faktörüdür. Tütün içmek erkeklerde 10 akciğer kanseri vakasından yaklaşık 9'una ve kadınlarda 10 akciğer kanseri vakasından yaklaşık 8'ine neden olmaktadır. Çalışmalar, düşük katranlı veya düşük nikotinli sigara içmenin akciğer kanseri riskini azaltmadığını göstermiştir. Araştırmalar akciğer kanseri riskinin, günde içilen sigara sayısı ve içilen yıl sayısı ile arttığını göstermektedir. Sigara içenlerde sigara içmeyenlere göre akciğer kanseri riski yaklaşık 20 kat fazladır.
- Pasif içicilik: Yanan bir sigara veya başka bir tütün ürününden çıkan veya sigara içenler tarafından dışarı verilen dumanın sigara içmeyen biri tarafından solunmasıdır. Pasif içici kişiler, daha az miktarlarda da olsa, sigara içenler ile aynı kansere neden olan maddelere maruz kalırlar.
- Aile öyküsü: Ailede akciğer kanseri öyküsü olması, akciğer kanseri için bir risk faktörüdür. Akciğer kanseri bir akrabası olan kişilerin akciğer kanseri olma olasılığı, akciğer kanseri bir akrabası olmayanlara göre iki kat daha fazla olabilir. Sigara içmek ailelerde yayılma eğiliminde olduğundan ve aile üyeleri pasif olarak sigaraya maruz kaldığından, akciğer kanseri riskinin artmasının ailede akciğer kanseri öyküsünden mi yoksa sigara dumanına maruz kalmaktan mı kaynaklandığını bilmek zordur.
- Çevresel risk faktörleri:
- Radyasyona maruz kalma: Radyasyona maruz kalmak akciğer kanseri için bir risk faktörüdür. Atom bombası radyasyonu, radyasyon tedavisi, görüntüleme testleri ve radon radyasyona maruz kalma kaynaklarıdır:
- Radyasyon tedavisi: Göğüs kanserine radyasyon tedavisi, meme kanseri ve Hodgkin lenfoma dahil olmak üzere belirli kanserleri tedavi etmek için kullanılabilir. Radyasyon tedavisi, akciğer kanseri riskini artırabilecek röntgen, gama ışınları veya diğer radyasyon türlerini kullanır. Alınan radyasyon dozu ne kadar yüksekse risk o kadar yüksektir. Radyasyon tedavisi sonrası akciğer kanseri riski sigara içen hastalarda sigara içmeyenlere göre daha yüksektir.
- Görüntüleme testleri: BT taramaları gibi görüntüleme testleri, hastaları radyasyona maruz bırakır. Düşük doz spiral BT taramaları, hastaları daha yüksek dozlu BT taramalarından daha az radyasyona maruz bırakır. Akciğer kanseri taramasında, düşük doz spiral BT taramalarının kullanılması radyasyonun zararlı etkilerini azaltabilir.
- Radon: Radon, uranyumun kayalarda ve toprakta parçalanmasından oluşan radyoaktif bir gazdır. Yerden sızar ve havaya veya su kaynağına sızar. Radon evlere zeminlerdeki, duvarlardaki veya temeldeki çatlaklardan girebilir ve zamanla radon seviyeleri yükselebilir. Araştırmalar, ev veya işyerindeki yüksek seviyelerde radon gazı, yeni akciğer kanseri vakalarının sayısını ve akciğer kanserinin neden olduğu ölümlerin sayısını artırdığını gösteriyor. Radona maruz kalan sigara içenlerde akciğer kanseri riski, radona maruz kalan sigara içmeyenlere göre daha yüksektir. Hiç sigara içmemiş insanlarda, akciğer kanserinden kaynaklanan ölümlerin yaklaşık %26'sı radona maruz kalmayla ilişkilendirilmiştir.
- İşyeri maruziyeti: Çalışmalar, aşağıdaki maddelere maruz kalmanın akciğer kanseri riskini artırdığını göstermektedir:
- Asbest
- Arsenik
- Krom
- Nikel
- Berilyum
- Kadmiyum
- Katran ve kurum
Bu maddeler, işyerinde bunlara maruz kalan ve hiç sigara içmemiş kişilerde akciğer kanserine neden olabilmektedir. Bu maddelere maruziyet düzeyi arttıkça akciğer kanseri riski de artar, maruz kalan ve aynı zamanda sigara içen kişilerde akciğer kanseri riski daha da yüksektir.
- Hava kirliliği: Araştırmalar, hava kirliliğinin daha yüksek olduğu bölgelerde yaşamanın akciğer kanseri riskini artırdığını gösteriyor.
- Ağır sigara içicilerinde beta karoten takviyeleri: Beta karoten takviyeleri (hapları) almak, özellikle günde bir veya daha fazla paket sigara içenlerde akciğer kanseri riskini artırır. Her gün en az bir alkollü içki içen sigara içen bireylerde risk daha yüksektir.
Akciğer kanseri için teşhis:
- Fizik muayene: Doktorunuz belirtileriniz ve tıbbi geçmişiniz hakkında sorular soracaktır. Kalp atış hızı ve kan basıncı gibi hayati belirtilerinizi kontrol edecek, nefesinizi dinleyecek ve şişmiş lenf düğümlerini kontrol edecektir. Anormal bir şey fark ederlerse tetkik isteyebilirler.
- BT tarama: BT taraması, vücudunuzun etrafında dönerken resimleri çeken ve iç organlarınızın daha ayrıntılı bir görüntüsünü sağlayan bir röntgendir. Bu tetkik kontrast madde denilen boyanın yutulması ve/veya damarınıza enjekte edilmesini içerebilir. Bu taramalar, doktorunuzun erken kanserleri veya tümörleri standart X ışınlarından daha iyi tanımlamasına yardımcı olabilir.
- Bronkoskopi: Doktorunuz bronkoskop adı verilen ince, ışıklı bir tüpü ağzınızdan veya burnunuzdan geçirerek soluk borunuzu incelemek için yerleştirecektir. İnceleme sırasında doku örneği alınabilir.
- Balgam sitolojisi: Balgam, ciğerlerinizden öksürdüğünüzde çıkan sıvıdır. Doktorunuz, herhangi bir kanser hücresi veya diğer anormal hücreler için mikroskobik inceleme için bir laboratuvara balgam numunesi gönderecektir.
- Akciğer biyopsisi: Görüntüleme testleri, doktorunuzun kitleleri ve tümörleri tespit etmesine yardımcı olabilir. Bazı tümörler şüpheli özelliklere sahip olabilir, ancak radyologlar iyi huylu veya kötü huylu olup olmadıklarından emin olamazlar. Akciğer hücrelerini yalnızca biyopsiler veya diğer testlerle incelemek, doktorunuzun şüpheli akciğer lezyonlarının kanserli olup olmadığını doğrulamasına yardımcı olabilir. Biyopsi aynı zamanda kanserin türünü belirlenmesine ve tedaviye rehberlik etmesine yardımcı olacaktır.
Çeşitli akciğer biyopsisi yöntemleri şunları içerir:
- Torasentez: Bu prosedür de doktorunuz, akciğerinizi kaplayan doku katmanlarının arasına biriken plevral efüzyon denilen sıvıdan örnek almak için kaburgalarınızın arasına uzun bir iğne sokacaktır. Dokunun kendisinden bir örnek almak için plevral biyopsi de yapabilirler.
- İnce iğne aspirasyon biyopsisi: Doktorunuz, akciğerlerinizden veya lenf düğümlerinizden hücre almak için ince bir iğne kullanacaktır.
- Endobronşiyal ultrason: Doktorunuz, bir bronkoskopu soluk borunuzdan aşağıya doğru yönlendirmek için ses dalgalarını veya "soluk borusunu" tümörleri aramak ve varsa bunların görüntülerini oluşturmak için kullanacaktır. Söz konusu alanlardan örnek alabilirler.
- Mediastinoskopi: Genel anestezi altında doku ve lenf nodu örnekleri almak için göğüs kemiğinizin üst kısmındaki küçük bir kesiden ince, ışıklı bir tüp yerleştirilerek yapılan işlemdir.
- Torakoskopi: Genel anestezi altında kamera yardımıyla akciğer dokusunu incelemek için göğsünüzde ve sırtınızda küçük delikler(1-3 adet) açılarak yapılır. Bu prosedür ile kanserin yayılıp yayılmadığı kontrol edilebilir ve/veya doku örnekleri alınabilir.
- Torakotomi: Cerrahınız muayene için lenf nodu dokusunu ve diğer dokuları çıkarmak için göğsünüzde uzun bir kesi yapacaktır. Bu büyük prosedür genellikle akciğer kanserini teşhis etmek yerine tedavi etmek için kullanılır.
Tanı sonrası kanserin vücutta yayılıp yayılmadığını belirlemek için başka testler gerekli olabilir:
- Manyetik rezonans görüntüleme(MRI): Doktorunuz, akciğer kanserinin beyne veya omurgaya yayılmış olabileceğinden şüphelendiğinde bir MRI isteyebilir.
- PET taraması: Bu tarama, kanser hücrelerinde toplanacak ve doktorunuzun kanserli bölgeleri görmesine izin verecek radyoaktif bir ilacın enjeksiyonunu içerir. Daha ayrıntılı bir görüntü için BT taraması ile birleştirilebilir.
- Kemik taramaları: Doktorlar, kanserin kemiklere yayıldığından şüpheleniyorlarsa kemik taraması isteyebilir. Bunlar, kemiğin anormal veya kanserli bölgelerinde biriken radyoaktif materyalin damarınıza enjekte edilmesini içerir. Bu sayede anormal alanlar görebilirler.
Akciğer kanserinde tedavi:
Akciğer kanseri erken evrelerde tespit edildiğinde tedavi şansı yüksektir. Akciğer kanseri teşhisi konulursa, tedaviniz muhtemelen aşağıdakileri içerebilecek bir doktor ekibi tarafından yönetilecektir: Göğüs cerrahı, göğüs hastalıkları uzmanı, tıbbi onkolog ve radyasyon onkoloğu.
Küçük hücreli dışı akciğer kanseri (KHDAK) tedavisi kişiden kişiye değişir.
- Evre 1 KHDAK: Bu hastalarda cerrahi en iyi tedavi seçeneğidir. Özellikle nüks riski yüksekse kemoterapi de önerilebilir.
- Evre 2 KHDAK: Akciğerlerinizin bir kısmını veya tamamını çıkarmak için ameliyat olmanız gerekebilir. Kemoterapi genellikle önerilir.
- Evre 3 KHDAK: Kemoterapi, cerrahi ve radyasyon tedavisinin bir kombinasyonuna ihtiyacınız olabilir.
- Evre 4 KHDAK tedavisi zordur. Seçenekler arasında ameliyat, radyasyon, kemoterapi, hedefe yönelik tedavi ve immünoterapi bulunur.
Küçük hücreli akciğer kanseri (KHAK) tedavi seçenekleri ameliyat, kemoterapi ve radyasyon tedavisini içerir. Çoğu durumda, kanser ameliyat için çok ilerlemiş olur.
Uz. Dr. Murat Ersin ÇARDAK
SBÜ Koşuyolu Yüksek İhtisas EAH
Göğüs Cerrahisi Uzmanı