Endoskopi nedir?
Ucunda optik kamera ve ışık kaynağı olan ve görüntüyü televizyon ekranına aktaran elektronik bir aletle gastrointestinal sistemin değerlendirilmesine imkan veren işleme ENDOSKOPİ denir. Endoskopi, gastroskopi ve kolonoskopi olmak üzere ikiye ayrılır. Gastroskopi işleminde mide ve onikiparmak bağırsağının bir kısmı; kolonoskopi de ise kalın bağırsağın durumu değerlendirilir.
Endoskopi hangi durumlarda yapılır?
- Yutma ile ilgili problemler ( katı ve/veya sıvı gıdaya karşı güçlük, takılma hissi)
- Gençlerde tedaviye rağmen geçmeyen mide ekşimesi, ileri yaşlarda (>40 yaş) yeni çıkan mide şikâyetleri.
- Ağızdan veya makattan kan gelmesi.
- Ailede özellikle mide veya kolon kanseri öyküsü olması.
- Açıklanayan kilo kaybı öyküsü olması.
- Barsak alışkanlıklarında değişiklik olması. ( Uzun süren kabızlık veya ishal )
- Yapılan görüntüleme yöntemlerinde( tomografi, MR vs.) çıkan şüpheli bulgularda.
- Demir eksikliği, vitamin eksikliği, kansızlık durumlarında.
- Önceden tanı konulmuş hastalıkların ( Özofagus varisi, kolit, crohn vs.) takibinde yapılmaktadır.
Yani endoskopik işlemler tarama, tanı ve tedavi amaçlı yapılabilir.
Endoskopik işlemler sırasında mide veya kolon mukozasında şüpheli lezyon varlığında bu kısımlardan biyopsiler alınabilmektedir. Özellikle ileri yaşlarda görülme ihtimali daha fazla olan polip denilen, kanser öncüsü lezyonlar varsa polipektomi ile işlemi alınabilir. Hastalardan alınan doku örnekleri patoloji anabilim dalı tarafından incelenerek hastaların takip ve tedavisi düzenlenmektedir.
ENDOSKOPİYE NASIL HAZIRLANILIR?
Kullanılan ilaçlar hakkında daha önceden doktora bilgi verilmeli, ve ilgili branş doktorları tarafından işlem öncesi değerlendirilmelidir. (Kan sulandırıcı ilaçlar ( coumadin, plavix, aspirin), şeker ilaçları vs.)
Geçirilmiş ameliyat öyküsü, ilaç alerjisi, diabet, kalp ve akciğer hastalığı olan hastalar durumlarını işlem öncesi doktora bildirmelidirler.
İncelemenin tam ve güvenilir bir şekilde yapılabilmesi için midenin boş gerekmektedir.
Gastroskopiden en az 6 saat önceden herhangi bir gıda alınmamalı, çok zorunlu değil ise su içilmemelidir. Kolonoskopi işlemi için ise 6 saatlik açlığa ek olarak 2-3 günlük diet ve özel ilaçlarla bağırsak temizliğinin yapılması gerekir.
Gastroskopi işleminde yapılanlar?
1. İşleme başlamadan önce aletin (öğürme ve bulantı) reflexini azaltmak için boğaza lokal uyuşturucu sprey sıkılır.
2. Hasta sol yanına yatırılır ve ağıza dişlik yerleştirilir.
3. Monitörize edilerek kalp ritmi ve kanındaki oksijen miktarı takip edilir.
4. Hastaya öğürme refleksini azaltacak olan, reaksiyon gücünü zayıflatan bilinçli sedasyon uygulanır.
5. Alet ağızdaki dişlikten geçirilerek yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağının bir kısmına kadar ilerletilerek inceleme yapılır.
6. İşlem ağrısız olup 7-15 dakikalık sürede bitirilir.
7. İşlemden sonra hastalar yatak odalarında 15-30 dakika istirahat ettirilir, sonra uygun ise 1-2 saat içinde sulu gıdalar alabilirler.
Kolonoskopi işleminde yapılanlar?
1. Hasta sol yanına yatırılır.
2. Monitörize edilerek kalp ritmi ve kanındaki oksijen miktarı takip edilir.
3. İşlem sırasında karında basınç hissi, gaz ve kramp ağrıları görülebildiğinden, işlemden önce ve gerekirse işlem sırasında hastaya sakinleştirici ve ağrı azaltıcı ilaçlar uygulanır.
4. Kolonoskopi işlemi esnasında bütün kolon kısımları ince barsak bileşim yerine kadar incelenir.
5. İşlem yaklaşık 20-30 dakika içerisinde bitirilir.
6. İşlemden sonra hastalar yatak odalarında 15-30 dakika istirahat ettirilir, sonra uygun ise 1-2 saat içinde sulu gıdalar alabilirler.
İşlem sonrası güvenliğiniz açısından dikkat edilmesi gereken önlemler nelerdir?
1. Bir refakatçi ile birlikte eve geri dönülmelidir.
2. İlaç kullanıldığı için işlemden sonra 24 saat süreyle taşıt ya da makine kullanılmamalıdır.
3. İşlemden sonra 24 saat süreyle herhangi bir yere imza atmayınız, önemli kararlar vermeyiniz.
İşlem günü evde dikkat edilmesi gereken durumlar?
Geçmeyen karın ağrısı, kanama, halsizlik, karında şişlik, ateş gibi durumlarda işlemin yapıldığı sağlık kuruluşuna başvurması önerilir.
Nadiren olsa da işlem sonrası durdurulamayan kanama veya barsak delinmesi gibi komplikasyonlar gelişebilmekte ve hastaların acil olarak ameliyata alınması gerekebilmektedir.
Op. Dr. Aziz Serkan Senger
S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Gastroenteroloji Cerrahisi Uzmanı