ŞAH DAMAR DARLIĞI
Şah damar darlığı; kalpten beyne oksijenden zengin kan taşıyan iki ana atardamarın yani karotis arterlerin daralmasıdır. Karotis arterler, halk dilinde şah damarı, göğüs içinde kalpten çıkan büyük damar yani aortadan dallanarak boynun her iki tarafından kafa içine doğru ilerler. Ana karotis arter kafa içine girmeden önce iki dala ayrılır. Bu dallardan biri yüzü ve deriyi beslerken diğeri beynin kanlanmasını sağlar. Darlıklar en fazla bu iki damarın ayrılma bölgesinde olur. Bu daralmanın sebebi ateroskleroz denilen bir süreçtir. Bu süreçte esnek ve pürüzsüz damar içi yüzeyinde yaş ve hipertansiyon gibi sebeplere bağlı olarak yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer fibröz materyallerin birikimi ile zamanla darlığa sebep olan plaklar oluşur. Şeker hastalığı, sigara içme, kolesterol yüksekliği, obezite, kalp damar hastalığı, karotis arter darlığı da karotis arter içinde plak oluşumuna neden olabilen diğer sebeplerdir.
Karotis darlığı olan birçok kişide damarda ciddi darlık ya da üzerinde pıhtı oluşana kadar şikâyet oluşturmayabilir. Genellikle ilk belirti, geçici iskemik atak dediğimiz mini inmeler olabilir. Beyne giden kan akışının kısa süreli ve geçici olarak pıhtı ile tıkanması ile oluşur. Bu geçici iskemik ataklar; kalıcı beyin hasarı gelişen inmeler için uyarıcı olabilir. Hastada geçici ya da kalıcı iskemik atak; bir bacak ya da kolda güçsüzlük, konuşma güçlüğü, yüz felci, görme bozuklukları, vücudun tek taraflı felci şeklinde ortaya çıkabilir.
Daha çok yaşlı insanlarda görülür. 75 yaştan küçük erkekler kadınlardan daha fazla riske sahiptir. Yukarda bahsedilen şikayetler oluştuktan sonra çekilen boyun Doppler ultrason, tomografi ya da magnetic rezonans (mr) anjiyografi ve normal anjiyografi ile tanı konur.
Tedavinin amacı tekrar inme geçirme riskini azaltmaktır. Damarda %50 nin altında daralma varsa tedavi genellikle ilaçla tedavi şeklindedir. Tedavide kan sulandırıcı ilaçlar, kolesterol düşürücü ilaçlar ve tansiyon düşürücü ilaçlar verilir.
Bir veya birkaç kez inme geçirilmiş ya da karotis arterde ciddi darlık varsa cerrahi ya da karotis stentleme işlemi yapılarak darlık ve inme riski azaltılmaya çalışılır. Cerrahi olarak boyun damarı açılarak darlığa sebep olan plak uzaklaştırılır. Karotis stentlemede ise anjiyografik yöntemle, kasık atardamarından ilerletilen bir katater içinden gönderilen bir balon üzerindeki stent ile plak damar duvarına yapıştırılır ve damar açıklığı sağlanır.
Hastanın sigarayı ve alkol alımını bırakması, iyi bir şeker takibi ve kontrolü, kolesterol alımının azaltılması ve ilaç tedavisini aksatmaması istenir.
Karotis hastalığı ilerleyici bir hastalıktır ve tedavisiz kalması durumunda inme riski artar.
Doç. Dr. Alev KILIÇGEDİK
S.B.Ü. Koşuyolu Yüksek İhtisas E.A.H.
Kardiyoloji Uzmanı