Periferik arter hastalığı, ayak damarlarında daralma ve tıkanma ile giden rahatsızlıklara verilen genel bir isimdir.Her nekadar kol ve el damarlarındaki sorunlarda periferik arter hastalığı olarak tanımlansada çok daha sık görülmesi sebebiyle ayak/bacak damarı hastalıklarından bahsedeceğiz.
Ayak damarlarındaki daralma ve tıkanmalar ayak kaslarına giden kan akımını azatlamakta ve kasların ihtiyacı olan oksijen ve enerji maddelerinin kaslara ulaşımını kısıtlamaktadır. Bu durumda ayak kaslarındaki ilk belirti ağrı oluşmasıdır. Bu ağrı ilk başlarda uzun yürüyüşlerdeolurken darlık şiddetiarttıkça kısa mesafe yürüyüşlerde ve istirahatte de görülebilir. Ağrının yeri kalça, baldır ve uyluk kasları olabilir.
En sık belirti ve bulgular:
- Ayaklarda ağrı,
- Güçsüzlük,
- Kaslarda zayıflama,
- Ayakta soğukluk ve üşüme,
- Ayak deri renginde değişme,
- Ayak tüylerinde dökülme,
- Ayaktaki herhangi bir sebeple çıkan yaralarda iyileşmede gecikme,
- Ayak nabızlarında azalma yâda nabızlarının alınamamasıdır.
Periferik arter hastalığının en sık sebebi damar sertliği ve yağlanmasıdır (ateroskleroz).Ayak damar tıkanmaları bunun dışında;romatizmal hastalıklar, travma ve radyasyon tedavisi sonrası gibi durumlarda da görülebilir. Fakat damar sertliği dışındaki durumlar çok daha seyrek olarak izlenir.
Ayak damar daralma ve tıkanmasına(ateroskleroz)a neden olan durumlar:
- Sigara,
- İleri yaş (50 yaş üzeri)
- Diyabet,
- Obezite,
- Yüksek kan basıncı,
- Yüksek kolesterol,
- Ailede ayak ya da kalp damar tıkanıklığı öyküsü.
Periferik arter hastalığı ilk başlarda sadece yürümekle ayak kaslarında ağrı ile kendini gösterirken zamanla ağrı daha kısa mesafe yürümekle ortaya çıkar ve daha ileri evre durumlarda istirahat halinde iken ayakta ağrı,uyuşma ve soğuma oluşabilir.Devamında ayak kaslarının beslenmesi bozulduğu ve oksijen ihtiyacı damarlar tarafından karşılanamadığı için ayakta yara açılması gelişebilir. İleri evre damar tıkanıklarında ayakta kangrene gidiş ve ayağın kaybedilmesiyle sonuçlanabilir.
Ayak damarlarında tıkanma tespit edilen hastalarda hastalığın en başından itibaren doktor kontrolüne alınarak tedaviye başlanmalı ve mevcut hastalığının ilerlemesinin önüne geçilmesi gerekmektedir.
Hastalığın önlenmesi ve ilerlemesinin durdurulması için yapılması gerekenler:
- Sigaranın bırakılması,
- Kan şekeri kontrolünün yapılması (diyabet varsa),
- Düzenli egzersiz (haftada birkaç kez 30-45 dakika),
- Kan basıncı kontrolü (hipertansiyonu olan hastalar için),
- Kan kolesterol seviyesi kontrolü,
- Obezite varlığında kilo verilmesi.
Tedavi:
Hastalığın tedavisi yasam tarzı değişiklikleri ve risk faktörlerinin düzenlenmesinden sonra 3 ana başlıkta yapılmaktadır.
1-)İlaç tedavisi:
- Kan sulandırıcı ilaçlar
- Şeker kolesterol ve tansiyon düzenleyici ilaçlar
- Damar genişletici ilaçlar
2-)Balon ve stent tedavisi (anjioplasti):
Bu yöntemle kasıktan yada koldan damar içine girilerek tel yardımıyla tıkalı bölge içinden geçilir ve tıkalı bölgede balon şişirilerek kan akımı tekrar sağlanır. Bazı durumlarda bu bölgeye stent işlemi uygulanır.
3-)Cerrahi tedavi:
Bazı hasta gruplarında tıkalı damarın içindeki pıhtının ameliyatla çıkarılması yada tıkalı bölgeye bypass (köprü damar ile tıkanıklığın alt kısmına kan akışını sağlamak)ameliyatı yapılarak tedavi uygulanır.Ayrıca kangrene gitmiş ileri evre artık tedavinin imkânsız olduğu durumlarda amputasyon (kangrene gitmiş uzuv bölgesinin ameliyatla kesilmesi)işlemi uygulanır.
Stent ve balon işlemi uygulanan hemde cerrahi olarak tedavi edilen hastalar hastalığının kronik ve ilerleyici olduğunu unutmamalıdır. İlaç tedavisinin aksatılmaması,egzersiz yapılması, sigaranın bırakılması ve risk faktörü oluşturan yasam değişikliklerini düzenlemesi gerekmektedir.
Uz. Dr. Fatih YILMAZ
SBÜ KOŞUYOLU YÜKSEK İHTİSAS EAH
KARDİYOLOJİ UZMANI