Pulmoner Hipertansiyon Nedir?
17 Ocak 2020

Pulmoner hipertansiyonu (PH) anlamak için kanın vücuttaki dolaşımını bilmek gerekir. Kalbin sağ ve sol tarafı birbirine bağlı ve uyumlu iki ayrı pompa gibi çalışır. Kalbin, her iki tarafında farklı işler yapılır.

Kalbin sol tarafı (sol kulakçık) akciğerlerden gelen oksijen açısından zengin kanı, sol karıncık yolu ile vücuda pompalar. Sol kalp çok büyük bir basınca karşı kan pompalamak zorundadır. Bu basınç bir tansiyon aleti manşonu ile kolayca ölçülebilir ve buna tansiyonunuz (kan basıncı) denir. Kan basıncınız çok yüksek olduğunda, buna sistemik hipertansiyon denir veya basitçe hipertansiyon da denebilir.

Vücudunuzdaki kan dokulara oksijen verdikten sonra, aynı kanın vücuda oksijen sağlamak için akciğerlere geri dönmesi gerekir. Bu kan kalbin sağ tarafına (sağ atrium)  önce gelir ve sonra sağ ventrikül kanı akciğerlerinize pompalar, böylece döngü yeniden başlayabilir. Kalbinizin sağ tarafından akciğerlerinize kadar giden kanın sol kalpteki kadar çok seyahat etmesine gerek yoktur. Bu nedenle, kalbinizin sağ tarafı bu nedenle kalbin normalde sola göre daha düşük basınçlı bir sistemdir. Kalbinizin sağ tarafının pompaladığı kan akımına karşı olan basınç pulmoner basınç olarak adlandırılır. Bu basınç ne zaman çok yükselirse, buna pulmoner hipertansiyon denir (PH). Kalbinizin sağ tarafındaki basıncın ölçüm şekli bir sonraki bölümde tartışılacaktır.

Birden Fazla Pulmoner Hipertansiyon çeşidi var mı?

Evet, farklı pulmoner hipertansiyon (PH) veya pulmoner arteriyel hipertansiyon (PAH) terimlerini duyabilirsiniz. Her iki terim de kalbinizin sağ tarafındaki basıncın normalden daha yüksek olmasıdır. Pulmoner hipertansiyon (PH) bir genel terimdir, kalbinizin sağ tarafındaki kan basıncının çok yüksek, ama neden basıncın yüksek olduğu açıklanamıyorsa kullanılır. Yüksek pulmoner basınç şu tıbbi durumlarda oluşabilir; örneğin kronik akciğer hastalığı, akciğerlere giden kan damarlarındaki pıhtılar veya sol kalbinizin zayıflaması (solda yükselen basınç gerisin geriye kalbin sağ tarafında basınç artışına neden olur). Bu tip pulmoner hipertansiyon “sekonder pulmoner hipertansiyon” olarak önceden adlandırılmaktaydı, ancak şimdi PH olarak anılmaktadır, çünkü nedeni akciğer hastalığı, kalp hastalığı ya da kronik tromboemboli (kan pıhtıları) olabilir.

 Pulmoner Arteriyel Hipertansiyona (PAH ) eskiden “Primer pulmoner hipertansiyon” denilirdi. PAH, akciğerdeki ‘doğrudan, direkt hastalıklı’ kan damarları (diğer PH formları gibi kronik akciğer veya sol kalp hastalığı gibi başka bir nedene bağlı olarak indirekt artan basınçtan farklı olarak) kalınlaşır ve daralır. Sağ kalbinizdeki basınç, bu daralmış kan damarlarına kan pompalamaya çalışırken artar. PAH’da kalbinizin sağ tarafındaki basınç diğer PH gruplarındaki basınçlara göre çok daha yüksek olabilir.

Pulmoner Arteriyel Hipertansiyonda Akciğerler ve Vücuda Ne Olur?

PAH ile akciğerler yoluyla pompalanması gereken kan miktarı, akciğer atardamarlarının daralması nedeni ile azalabilir. Bu durum bazı sonuçlara neden olur: Toplardamarlarda bulunan kan kalbe dönerken; akciğer damarlarında basınç artışı ile kalbinizin sağ tarafının pompalaması gereken basıncın normalin üzerinde olması kalbin sağ tarafında zorlanmaya neden olabilir. Bu artmış basınç tedavi edilmezse, kalbinizin sağ tarafı aşırı çalışabilir, zayıflayabilir ve belki de yetersiz kalabilir. Bunun sonucu olarak kanınızın oksijeni almak için akciğerlerden zor geçmesi sebebiyle, kan oksijen seviyesi normalden düşük olabilir. Bu sadece kalbinize değil, aynı zamanda beyninize gelen oksijen miktarını azaltabilir.

Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir?

Erken dönemlerde PAH belirtileri veya semptomları olmayabilir. Belki ilk olarak nefes darlığı ile ortaya çıkabilir, ya da yorgunluğunuzun normalden daha fazla olduğunu da fark edebilirsiniz. Ayrıca bazı hastalarda baş dönmesi hissedilebilir ve hatta bayılmaya neden olabilir. Ayaklarda ve bileklerde şişlik (ödem) PAH da sıktır ve bazen karnınızın şişmesinde olabilir (asit). Dahası göğüs ağrısı da görülebilir ve bu durum kalp krizi ile karıştırılabilir ve bazen çarpıntı da yapabilir, ayrıca kandaki oksijen seviyesi çok düşük olabilir.

Nasıl Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon teşhisi konulur?

Farklı pulmoner hipertansiyon çeşitleri farklı tedavi edilir, sağlık hizmet sunucusuna gittiğinizde ne tür bir pulmoner hipertansiyonunuz olduğunu bulmak için gerekli testler zaman alabilir çünkü kesin tanı için birçok test gerekebilir. Sağlık hizmet sunucunuza ne tür şikâyetleriniz olduğunu söyleyerek ve bu belirtilerden hangisinin kötüleştiği ve/veya olup olmadığını söyleyerek teşhisiniz için yardım edebilirsiniz. Örneğin, sağlık hizmet sunucunuz olan hekiminize aşağıdakilerden herhangi biri varsa mutlaka belirtiniz;

• Artan nefes darlığı

• Baş dönmesi

• Baygın gibi hissetmek

• Bayılma

• Göğüs ağrısı

• Kalp çarpıntısı

• Ayaklarınızın, bacaklarınızın(ödem) veya karnınızın şişmesi(asit)

• Dudaklarınız ve/veya "boyununuzda mavileşme

Eğer hekiminiz PAH olabileceğinizi düşünüyorsa, sağ kalpte bir zorlanma olup olmadığını görmek için testler ister. Genellikle ilk test, kalbinizin bir ultrasonu olan ekokardiyogramdır. Eğer ekokardiyogramda sağ taraftaki basıncınızda yükseklik ile ilgili bir şüphe varsa, hekiminiz kardiyak kateterizasyonu sizden yaptırmanızı isteyebilir. Kalp kateterizasyonu esnasında plastik tüp (kateter) damar yolundan ilerletilerek kalp ve akciğer damarına yerleştirilirilip içindeki basınç ölçümü sağlanır,

 Kardiyak kateterizasyon, sağ kalpteki kan basıncını ölçmenin en iyi yoludur ve hastalığın kesin tanısı için bu yönteme ihtiyaç duyulmaktadır.

Pulmoner Hipertansiyona neler neden olur?

PAH nedenini bulmak çoğu zaman zordur. PAH bazı bilinen sebeplerle oluşabilir örneğin kalıtsal (ailesel olarak adlandırılır) PAH gibi veya hiç bilinmeyen nedenlerle (idiyopatik PAH) oluşabilir.  PAH'ın bilinen diğer nedenleri (ilişkili PAH olarak da adlandırılır):

• Bağ dokusu hastalıkları, örneğin skleroderma veya lupus

• Amfetamin veya Bazı diyet hapı tiplerinin kullanımı

• Bağımlılık yapıcı Kokain ve metamfetamin kullanımı

• Konjenital kalp kusurları

• Karaciğer hastalığı / siroz

• HIV

Pulmoner Arter Hipertansiyon için kesin düzeltici bir Tedavi Var mıdır?

PAH şu anda kesin tedavisi olmayan ciddi bir hastalıktır. Mevcut tedaviler kesin tedavi olmasa da ilerlemeyi durdurmak üzerine etkili ilaçlar mevcuttur. Ayrıca bu hastalığın gidişatı ve durdurulması üzerine klinik araştırmalar yapılmaktadır. Her hastanın hastalığının şiddeti, gidişatı ve ilerlemesi farklıdır. Erken tanı ve tedavi PAH'ın ilerlemesini sınırlamak için önemlidir.

Pulmoner Arteriyel Hipertansiyon Nasıl Tedavi Edilir?

PAH'ınız varsa, mevcut çeşitli tedavi türleri vardır. Bunlar yuttuğunuz ilaçları içerir (oral ilaçlar),  doğrudan soluduğunuz ilaçlar (inhale) veya sürekli, doğrudan damar içine veya cildinizin altında bir pompa (infüzyon) aracılığıyla verilen ilaçlar da mevcuttur ancak bunlar çoğu zaman daha ileri hastalık durumunda kullanılmaktadır. Bu PAH ilaçları, akciğerlerindeki sıkılaşmış atardamarlarınızı gevşetir ve bu yolla kan daha kolay akciğere gider ve sağ kalbin de iyileşmesini sağlar. PAH spesifik denilen damar gevşetici ilaçlar dışında PAH'lı hastaların çoğunun farklı ilaçlar da alması gerekecektir. Örneğin idrar sökücü hapları olarak da adlandırılan diüretikler  vücutta fazla olan sıvıyı gideren ilaçlardır. Ayrıca oksijen seviyeniz düşükse sürekli ya da aralıklı oksijen kullanmanız gerekebilir. PAH hastalarının daha sağlıklı nefes almalarına yardımcı olmak için pulmoner rehabilitasyon programı da uygulanabilir. 

Kardiyoloji Uzmanı

Doç. Dr. Ali KARAGÖZ